رهبر معظم انقلاب- ۱۹ بهمن ۹۷- در دیدار فرماندهان و جمعی از کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش فرمودند: «به مسئولان توصیه می‌کنم به اینها (اروپایی‌ها) هم اعتماد نکنند البته نمی‌گوییم با آنها مراوده نداشته باشیم بلکه با چشم بدبینی به اروپایی‌ها نگاه کنید. درباره امریکا هم از چند سال قبل و در مذاکرات هسته‌ای، هم در جلسات خصوصی و هم در جلسات عمومی مکرر به مسئولان می‌گفتم به امریکایی‌ها اعتمادی ندارم و شما هم به قول و حرف و لبخند و امضای آنها اعتماد نکنید. اکنون نتیجه این شده است مسئولانی که آن روزها مذاکره می‌کردند، خودشان می‌گویند امریکا غیرقابل اعتماد است. باید از اول این را تشخیص می‌دادند و بر این مبنا حرکت می‌کردند.»

مقامات ارشد دولت یازدهم در طول سال‌های ۹۲ تا ۹۴ در اظهارات مختلف تاکید داشتند کهامضای مقامات آمریکایی تضمین است و آمریکا هیچگاه از توافق خارج نمی شود و می توان با آمریکا بست و به نتیجه برد-برد رسید! این در حالی بود که آمریکا به قاتل زنجیره ای توافقات بین المللی مشهور بود!

اما در سال‌های بعد و پس از آنکه در صنعت هسته ای بتن ریزی شد و تحریم ها در جای خود باقی ماند و هیچ دستاوردی از برجام عاید مردم ایران نشد، دولتمردان در اظهارات جداگانه به غیرقابل اعتماد بودن آمریکا اذعان کردند.

غیرقابل اعتماد بودن آمریکا

به این موارد دقت کنید:

– «حسن روحانی» رئیس جمهور: به بعضی از کشورهای شرق آسیا پیغام می‌دهند که با ما مذاکره کن، این کشورها مگر دیوانه شده‌اند که با شما مذاکره کنند. شما علناً مذاکره دیروز را زیرپا می‌گذارید و به مذاکره امضا شده‌ای که به تأیید شورای امنیت سازمان ملل رسیده بی‌اعتنا هستید.(آبان ۹۶)

– «حسن روحانی» رئیس جمهور: آمریکایی‌ها به ‌بهانه‌های مختلف به‌دنبال اعمال یک‌سری تحریم‌های جدید هستند که با هیچ منطق و روح و متن برجام هم سازگار نبوده و در تعارض است.(تیر ۹۶)

– «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه: توافق با آمریکا به اندازه جوهر روی کاغذ هم ارزش ندارد.(بهمن ۹۷)

– «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه: مشکل اینجا بود که احساس ما این بود آمریکا یاد گرفته که دست کم در مورد ایران، تحریم‌ها علی‌رغم ایجاد مشقت‌های اقتصادی، نتایج سیاسی مد نظر آنها را به بار نمی‌آورند و من فکر می‌کردم که آمریکایی‌ها این درس را یاد گرفته‌اند. متأسفانه، اشتباه می‌کردم.(شهریور ۹۷)

– «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه: آیا آمریکا آماده است به متن برجام پایبند باشد، روحش به کنار. تاکنون واشنگتن هر دو را زیر پا گذاشته است.(اردیبهشت ۹۶)

– «عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه: به اعتقاد ما حرکت‌هایی که در طول یک سال‌ونیم گذشته چه توسط دولت قبلی آمریکا(دولت اوباما) و چه توسط دولت جدید(دولت ترامپ) آن صورت می‌گیرد، در موارد بسیاری بر خلاف تعهدات آمریکا در اجرای برجام است.(خرداد ۹۶)

– «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی: آمریکا تاکنون کار خاصی انجام نداده یا آنگونه که باید عمل می‌کرد عمل نکرده است، به ویژه در چراغ سبز نشان دادن به بانک‌های بزرگ، کوتاهی کرده است تا این بانک همچنان با تردید و دودلی با ایران تعامل داشته باشند گویا در این زمینه سخن شفافی را از آمریکایی‌ها نشنیده‌اند، آمریکا در ظاهر وانمود می‌کند در این زمینه به وظیفه‌اش عمل کرده است اما در خفا و پشت پرده نه تنها کاری انجام نداد بلکه سعی کرد همه چیز را به بن بست بکشاند.(بهمن ۹۵)

– «مجید تخت روانچی» عضو تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت یازدهم:صریح می گویم،مذاکره با آمریکا فایده ای ندارد.(مرداد ۹۷)

موارد فوق تنها بخش کوچکی از اذعان دولتمردان به غیرقابل اعتماد بودن آمریکاست.

علاوه بر این مسئولان ارشد دولت روحانی تاکنون بارها و بارها بر بی دستاوردی برجام نیز اذعان کرده اند. از دستاورد تقریبا هیچ تا مزایای نزدیک به صفر و روی هوابودنِ دستاوردهای برجام.

رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیر با اشاره به اینکه، مسئولان باید از اول غیرقابل اعتماد بودن آمریکا را تشخیص می‌دادند، تصریح کردند که: به مسئولان توصیه می‌کنم به اروپایی ها هم اعتماد نکنند.

در روزهای گذشته اروپا در بیانیه ای ۱۲ بندی موسوم به «جمع بندی»، کیفرخواستی علیه جمهوری اسلامی ایران منتشر کرد و در متنی توهین آمیز ایران را در حوزه هایی همچون موشکی، حقوق بشر و منطقه ای متهم کرد.

این بیانیه کاملا شبیه ۱۲ شرط گستاخانه وزیر خارجه آمریکا عیله ایران در اردیبهشت سال جاری بود.

شروط مذاکرات برجامی با اروپا

اکنون بیش از ۳ سال از اجرای برجام و حدود ۹ ماه نیز از برجام اروپایی سپری شده است.اروپا در این مدت به هیچ عنوان به تعهدات خود عمل نکرد و وعده و وعیدهای اروپایی ها در نهایت به بسته تحقیرآمیز اینستکس ختم شد. اروپایی ها حتی درخصوص اجرای این بسته توهین آمیز نیز هیچ تضمینی نداده و هیچ تاریخی برای اجرای آن مشخص نکردند و مدعی شدند که ابتدا ایران باید لوایح مرتبط با FATF را سریعا تصویب کرده! و برجام موشکی و همچنین برجام منطقه ای را نیز کلید بزند!

رهبر معظم انقلاب-۳ خرداد ۹۷- در دیدار کارگزاران نظام، شروطی را برای مذاکرات برجامی با اروپا برای دولت و وزارت امور خارجه تعیین کرده و تاکید کردند:«اقتصاد کشور را از راه “برجام اروپایی” نمی توان درست کرد». شروط مقام معظم رهبری برای مذاکره با اروپا بدین شرح بود:

– با توجه به بدعهدی و بی صداقتی ۳ کشور اروپایی در اوایل دهه ۸۰ بر سر مسئله هسته ای(توافق سعدآباد)، اروپایی ها باید ثابت کنند که این بار قصد تکرار آن بدعهدی را ندارند.

– سه کشور اروپایی به امریکا در نقض مکرر روح و جسم برجام اعتراض نکردند، اگر آنها به امریکا اعتراض می کردند ممکن بود کار به اینجا نرسد، اروپایی ها باید این غفلت را جبران کنند.

– خروج امریکا از برجام را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل است، اروپایی ها باید قطعنامه ای علیه امریکا به شورای امنیت ببرند و به این حرکت امریکا اعتراض کنند.

– سران ۳ کشور باید متعهد شوند و قول دهند که بحث موشک و حضور منطقه ای ایران را مطلقاً مطرح نخواهند کرد.

– اروپایی ها با هرگونه تحریم امریکا علیه ایران به صورت صریح مقابله کنند.

– اگر امریکایی ها توانستند در فروش نفت ایران خلل وارد کنند اروپایی ها باید خرید نفت از ایران به مقدار مورد نیاز ما را تضمین کنند.

– بانک های اروپایی درباره دریافت و پرداخت وجوه تجارت دولتی و خصوصی با جمهوری اسلامی باید تضمین بدهند.

با بررسی عملکرد اروپا در ۹ ماه اخیر، به راحتی پی می بریم که هیچ کدام از موارد فوق توسط طرف اروپایی اجرایی نشده است.

اروپایی ها صراحتا اعلام کرده اند که در موضوع ایران با آمریکا هم هدف بوده و تنها در مسیرهای رسیدن به این هدف با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

بزرگنمایی و بزک طرف غربی

متاسفانه برخی دولتمردان برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور به اروپایی دلخوش کرده اند. این «خود کوچک بینی» و «بزرگنمایی و بزک طرف غربی» در حالی است که خودِ اروپایی‌ها در سر و سامان دادن اقتصاد خود مانده‌اند، چه برسد به سروسامان دادن به اقتصاد دیگر کشورها.

فرانسه اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد. جنبش جلیقه زردها در اعتراض به نظام سرمایه داری در ماههای اخیر و واکنش دولت، این کشور را دچار التهاب و آشوب کرده است. در این اعتراضات، تاکنون ۱۰ نفر کشته، ۲۰ نفر قطع عضو و یا نابینا شده اند و بیش از ۸ هزار نفر نیز دستگیر یا زخمی شده‌اند.وضعیت ملتهب فرانسه در ماههای اخیر حدود ۱۰ میلیارد یورو به اقتصاد این کشور خسارت وارد کرده است. یک نظرسنجی که اخیراً برای «ژورنال دو دیمانش» صورت گرفته نشان می‌دهد که محبوبیت «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه به ۲۷ درصد سقوط کرده است.

انگلیس نیز اکنون دچار بحران برگزیت است و معلوم نیست که چگونه باید این بحران را حل و فصل کند. در هفته های گذشته پارلمان بزرگ‌ترین شکست را به دولت «ترزا می» تحمیل کرد و رأی منفی به توافق وی با اروپا داد.

علاوه بر این براساس نظرسنجی صورت گرفته توسط مؤسسات غربی، تورم در آلمان به بالاترین رقم در ۱۰ سال گذشته رسیده است. در گزارش موسسه تحقیقاتی ZEW آمده است، بررسی ماهانه اقتصاد آلمان نشان می‌دهد در چند ماه اخیر رشد اقتصادی آلمان روند نزولی داشته استدر صورتی که آلمان یکی از بزرگترین اقتصادهای اروپا را دارا است. این موسسه طی یک نظر سنجی از کارشناسان اقتصادی و همچنین صاحبان سرمایه اعلام کرده است اعتماد به اقتصاد آلمان روند نزولی داشته است و سرمایه گذاران دیگر تمایل ندارند تا در اقتصاد این کشور سرمایه گذاری کنند.

حجت بر دولت تمام است

در روزهای گذشته، «عبدالرضا فرجی راد» مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی در یادداشتی نوشته بود:«به نظر می‌رسد چیزی که اروپا با عنوان ساز و کار ویژه مالی دنبال می‌کند، چیزی نیست که بتواند تحول عمده‌ای در روابط تجاری میان ایران و اروپا یا حتی در وضعیت اقتصادی ایران و مردم ایران ایجاد کند…آنچه اکنون در شورای اروپا مورد بحث قرار می‌گیرد چیزی نیست جز ایجاد یک کانال مالی برای تأمین کالاهایی مانند غذا و دارو و کالاهای مشابه آن. کالاهایی که دولت ایالات متحده آمریکا ادعا می‌کند مورد تحریم واقع نشده‌اند و ممانعتی در جهت تجارت آنها ایجاد نشده است…چنین اقدامی در واقع اجرا کردن دستورالعمل واشنگتن است یعنی اجرای کامل تحریم‌های آمریکا و ایجاد کانال مبادله‌ای برای کالاهایی که به ادعای آمریکا مشمول تحریم‌ها نیستند…به این طریق اروپایی‌ها تصور می‌کنند که می‌توانند بدون اینکه هیچ فشاری تحمل کنند با یک تیر دو نشان بزنند. هم خودشان را از تهدید تحریم‌های آمریکایی رها کرده‌اند و هم تصور می‌کنند که فشارهای ایران و مطالبات ایران کمتر می‌شود».

روزنامه اصلاح طلب کارگزاران(که یدطولایی در بزک برجام دارد)-دی ۹۷- در اعترافی دیرهنگام نوشته بود:«امروز فقط یک کشور به صورت عملی پایبند به توافق بوده است؛ ایران. آشکار است که اکنون دیگر توافقی وجود ندارد که اروپایی‌ها بخواهند از آن حمایت کنند. بلکه آنان از محدودیت‌های هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند…بنابراین تصویری که امروز از توافق هسته‌ای و تحریم‌ها داریم آن است که ایران موبه مو تعهدات هسته‌ای خود را اجرا می‌کند، اما تحریم‌هایی را تحمل می‌کند که به مراتب سخت‌تر از دوره قبل از توافق است و طرف‌های دیگر کاملاً از تعهدات خویش خارج شده‌اند… امروز دولت نیازمند آن است که باور کند برجام به پایان رسیده… اکنون جواب مشخص است. خروج از برجام و بازگذاشتن راه مذاکره با کسانی که قدرت عمل به تعهداتشان را دارند، این گزینه بهتری از ماندن در توافق یکجانبه، تحریم‌های سخت‌تر از پیشابرجام، دلخوش کردن به اقدامات نمادین اروپا و مشاهده رکودی است که این بار می‌تواند اقتصاد کشور را از گروه کشورهای با درآمد متوسط به فقیر مبدل سازد».

آقای روحانی، ۱۸ اردیبهشت ۹۷ و پس از خروج آمریکا از برجام گفته بود که چند هفته به اروپا مهلت می دهیم تا ببینیم که آیا توانایی اجرای تعهدات برجامی خو را دارد یا خیر.

این چند هفته تا ۹ ماه ادامه یافت و در نهایت به بسته تحقیرآمیز و مشروط اینستکس ختم شد. قطعا اعتماد به اروپا هم به سرنوشت اعتماد به آمریکا دچار خواهد شد.

در حالی که پنج سال است که منتقدان حسن روحانی، رویکرد او را درمذاکرات هسته‌ای، «گره زدن حل مشکلات کشور به توافق با غرب» خوانده و آن را به منزله اعتماد به آمریکا و اروپا مورد انتقاد قرار ‌می‌دهند، چند ماهی است که این ادعای منتقدان از سوی دولتمردانش و هفته پیش هم به صراحت توسط خودش رد شده است.

روحانی که در همان اولین حضور خود در سازمان ملل با رئیس‌جمهور آمریکا گفت‌وگوی تلفنی مستقیم انجام داد و در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که یخ‌های روابط تهران و واشنگتن در حال آب شدن است، اما اواخر آبان امسال در سفر به آذربایجان غربی و در جمع مردم خوی گفت:

« … ما در برابر آمریکا سر فرود نخواهیم آورد، کاخ‌نشینان کاخ سفید بدانند ملت ما، ملت غیور و بزرگی است که همواره پیرو فرهنگ عاشورا و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله ‌الحسین‌(ع) بوده … من و دولت من … با ایثار شما مردم، بینی آمریکا را به خاک خواهیم مالید».

این در حالی است که رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم، پیشتر و در جریان مذاکرات با ۱+۵ که آن زمان آمریکا شاخص‌ترین عضو آن» بود، «عاشورا» را درس مذاکره خوانده بود.

روحانی ۱۳ آذر در سمنان و خطاب به دانشجویان منتقد گفته است:

«شما می‌گویید چرا به آمریکا اعتماد کردید؟ چه کسی اعتماد کرده است؟ مگر ما در برابر کسی که مذاکره می‌کند، حتماً باید اعتماد داشته باشیم؟»

وی ۲۳ تیر ۹۴ بعد از اعلام جمع‌بندی و توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای طی گفت‌وگوی زنده تلویزیونی از سالن اجلاس سران بیان داشته بود: امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم تمام تحریم‌ها حتی تحریم‌های موشکی، تسلیحاتی و اشاعه‌ای به صورتی که در قطعنامه بوده لغو می‌شود.

روحانی اضافه کرده بود: تمام تحریم‌های بانکی، بیمه‌ای، مالی، حمل و نقل، پتروشیمی، فلزات سنگین و تحریم‌های اقتصادی به طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق … روز توافق روزی است که اتحادیه اروپا و آمریکا لغو همه تحریم‌ها را به صراحت اعلام می‌کنند و تصمیم خود را ابراز می‌دارند و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز می‌شود.

روحانی ۲۷ دی ۹۴ و پس از اجرای برجام نیز با وجود هشدارهای متعدد برخی کارشناسان درباره اعتماد به وعده‌های آمریکا، در بیانیه خود خطاب به ملت عنوان کرده بود:

«امروز با اعلام رسمی اجرای برجام، از پرونده هسته‌ای ایران، امنیت‌زدایی شد، قطعنامه‌های ظالمانه علیه ملت ایران، لغو گردید، طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت … اکنون که زنجیرهای تحریم از پای اقتصاد ایران گسسته شده …».

و سال بعد نیز پس از بازگشت از سفر نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در جمع خبرنگاران گفت: «آمریکا قول داد به وعده های قبلی خود عمل کند».

اما در صورتی که موضوع اعتماد یا عدم اعتماد به آمریکا را گسترده از شخص روحانی فراتر برده و در سطح دولتمردان وی هم بخواهیم بررسی کنیم، علی القاعده، محمدجواد ظریف به‌عنوان وزیر امور خارجه در ردیف اول قرار می‌گیرد.

ظریف ۲۲ مهر ۱۳۹۶ در گفت‌وگو با شبکه CBS ضمن اشاره به مواضع رئیس‌جمهور آمریکا در قبال برجام با گفتن جمله «دیگر هیچ‌کس به هیچ دولت ایالات متحده اعتماد نخواهد کرد که با آن وارد مذاکرات بلندمدت شود» به‌طور تلویحی اذعان کرد که او و تیم مذاکره‌کننده ایرانی با اعتماد به آمریکا وارد مذاکرات بلندمدت با این کشور شدند.

ظریف ۹ ماه بعد و در سومین سالگرد امضای برجام طی توییتی خاطرنشان می‌کند: «… ما همواره می‌دانستیم به وعده‌های آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد …»

امّا شاید مشهوترین اظهار نظر مبنی بر اعتماد دولت تدبیر و امید را به آمریکا بتوان در سخنان عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه یافت که جمله مشهورش «امضای کری تضمین است» تیتر اول یکم دی ۱۳۹۴ روزنامه اصلاح‌طلب هم شد.

این معاون وزیر خارجه، تنها ۲۲ ماه بعد در نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پس از ذکر مواردی چون ایجاد محدودیت در صدور ویزا، تاخیر در صدور مجوز صادرات هواپیما، ایجاد قوانین دست و پا گیر بانکی، افزایش تحریم های غیرهسته ای، اضافه کردن افراد به لیست تحریم‌ها، اظهارات خصومت‌آمیز رئیس‌جمهور جدید آمریکا برخلاف بند ۲۸ برجام، اقدامات غیرمتعارف دیپلماتیک مانند سفر نماینده آمریکا در سازمان ملل به وین و تلاش برای فشار به سازمان انرژی اتمی و تأکید بر متعارض بودن این اقدامات با روح برجام و مفاد و متن برجام به ویژه بندهای ۲۶، ۲۸ و ۲۹ تصریح کرد:

«بزرگ‌ترین چالش ما در اجرای برجام از ابتدا تاکنون سوءنیت آمریکا در اجرای برجام بوده است؛ این سوءنیت هم در دولت قبلی و هم در دولت فعلی آمریکا وجود داشته است … ما برای تضمین اجرای برجام روی هیچ کشور خاصی حساب خاصی باز نکردیم».

آنچه امروز حسن روحانی سعی بر آن دارد ، انکار هرگونه اعتماد به دولت آمریکا از ابتدای در دست گرفتن قدرت و در جریان مذاکرات است، که به نظر برای قضاوت درباره آن بیش از مخالفانش می‌توان به سراغ حامیانش رفت.